Over zoetstoffen en diabetes

Zoetstoffen zijn een vervanger van suiker, omdat er vaak minder tot geen calorieën in zitten maar wel een zoete smaak geven. Is het veilig om zoetstoffen te gebruiken?  

Afvallen of juist aankomen door zoetstoffen? 

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het gebruik van zoetstoffen mogelijk leidt tot overgewicht en daardoor diabetes type 2. De gedachte daarachter: misschien verwacht je lichaam door de zoete smaak dat het calorieën binnenkrijgt. Als dat niet gebeurt, ga je dat compenseren door meer te eten. Uit andere onderzoeken bleek juist dat je wél afvalt door zoetstoffen te gebruiken in plaats van suiker.

Wat is nu waar? Een recent onderzoek zette de resultaten uit eerdere onderzoeken op een rij, en concludeert dat je niet aankomt van zoetstoffen. Ze kunnen zelfs helpen bij het afvallen.

Kunnen zoetstoffen kwaad als je diabetes hebt?

De algemene veiligheid van zoetstoffen is bewezen, als je je houdt aan de maximale hoeveelheden per dag. Je kunt kunstmatige zoetstoffen gebruiken als je niet te veel koolhydraten binnen wil krijgen, zoals bij suiker. Want van koolhydraten gaat je bloedsuiker omhoog. Maar ook in sommige suikervervangers zitten koolhydraten als vulstof, dus kijk op het etiket bij de ingrediënten en controleer de voedingswaarde! 

Zijn light frisdranken gezond om te drinken?

Je kan best af en toe een light frisdrank nemen ter vervanging van een frisdrank met suiker, maar niet te vaak. Dit omdat de zuren in frisdrank slecht zijn voor je tanden. Bovendien raak je gewend aan de zoete smaak. Vervang daarom suikerrijke dranken vooral door water en koffie en thee zonder suiker.

Intensieve zoetstoffen

Intensieve zoetstoffen zijn zoetstoffen die wel 30 keer tot 37.000 keer zo zoet zijn als suiker. Je hebt hier dus maar heel weinig van nodig. Deze zoetstoffen hebben geen invloed op de bloedsuiker. Ze zitten in zoetjes, vloeistof of poeder, en vaak in light frisdrank, zuivelproducten en suikervrije kauwgom. Voorbeelden van intensieve zoetstoffen zijn acesulfaam-K, cyclamaat, saccharine, stevia en aspartaam.

Kenmerken van intensieve zoetstoffen:

• (vrijwel) geen calorieën. 
• beïnvloeden de bloedsuiker niet 
• zijn goed te gebruiken bij diabetes, ook als je wil afvallen.

*ADI staat voor Aanvaardbare Dagelijkse Inname. Het is aanvaardbaar omdat het een hoeveelheid is die je levenslang binnen mag krijgen zonder dat dit slecht is voor je gezondheid.

Polyolen: niet-intensieve zoetstoffen

Polyolen worden ook wel niet-intensieve zoetstoffen genoemd. Ze zijn half zo zoet tot even zoet als suiker. Polyolen worden minder goed opgenomen in de dunne darm. Daarom leveren ze minder energie als suiker: zo’n 2,4 kcal per gram polyolen. Terwijl suiker 4 kcal per gram levert. Ook komen er minder of geen koolhydraten vrij. Bekende voorbeelden van polyolen zijn xylitol, maltilol, sorbitol, erytritol en isomalt. Polyolen kunnen een verhogend effect hebben op de bloedsuikerspiegel maar meestal niet zo sterk als bij suiker.  

Kenmerken van polyolen:

• bevatten wel calorieën, maar leveren ongeveer de helft minder dan suiker. 
• laten de bloedsuiker minder stijgen dan suiker.
• zoetstoffen waarvan de naam eindigt op ‘-ol’ kunnen diarree veroorzaken. Op levensmiddelen die meer dan 10 procent toegevoegde polyolen bevatten staat op het etiket de waarschuwing 'overmatig gebruik kan een laxerend effect hebben'.
• de EFSA hanteert geen ADI voor polyolen. Een uitzondering hierop is erythritol. De ADI hiervan is 500 mg/kg lichaamsgewicht

* Voor polyolen is geen maximum aanvaardbare dagelijkse inname, omdat deze veilig zijn voor de gezondheid. Wel kan een te hoge inname maag- of darmklachten geven. De een is hier gevoeliger voor dan de ander. Op levensmiddelen die meer dan 10% toegevoegde polyolen bevatten staat op het etiket de waarschuwing ‘overmatig gebruik kan een laxerend effect hebben’. 

Is stevia gezonder?

De plant stevia staat bekend als ‘natuurlijke zoetstof’. Maar stevia wordt alleen als stof gebruikt in voedsel en niet als plant. Het wordt in de fabriek gemaakt, net als andere zoetstoffen. Fabrikanten spelen in op het positieve imago van stevia als 'natuurlijke zoetstof', wat niet terecht is. Stevia is wel net als de andere zoetstoffen veilig in gebruik tot de maximale hoeveelheid.

Wat zeggen nieuwe onderzoeken over Aspartaam?

Is de zoetstof Aspartaam een kankerverwekkende stof?

In juli 2023 hebben *IARC, WHO, FAO en JEFCA nieuwe onderzoeksresultaten naar het gezondheidseffect van de zoetstof Aspartaam bekendgemaakt. Het IARC heeft voor het eerst beoordeeld in welke groep Aspartaam valt wat betreft een relatie met kanker. In deze rangschikking is Aspartaam onderverdeeld in groep 2B wat inhoudt dat het mogelijk kankerverwekkend is. Het bewijs is beperkt en niet overtuigend. Voor roken, alcohol en bewerkt vlees is er wel sterk bewijs dat dit kankerverwekkend is. Daarom staat deze vermeld in categorie 1: kankerverwekkend.

JECFA heeft na het IARC-onderzoek opnieuw gekeken naar de veiligheid van Aspartaam. Uit de rapporten blijkt dat met de hoeveelheden Aspartaam die mensen nu gemiddeld binnenkrijgen, de veiligheid geen grote zorg is. Er zijn wel mogelijke effecten beschreven, maar die moeten meer en beter onderzocht worden.

* Afkortingen:
IARC (International Agency for Research on Cancer)
WHO (World Health Organization)
FAO (Food and Agriculture Organization)
JEFCA (de Joint Expert Committee on Food Additives)

Wat betekenen deze nieuwe onderzoeken voor mijn inname?

Het is onwaarschijnlijk dat Aspartaam schadelijk is wanneer je niet meer dan de veilige hoeveelheid zoetstoffen binnenkrijgt. En deze veilige hoeveelheid overschrijd je eigenlijk nooit (bijvoorbeeld maximaal 13-14 blikjes dranken met zoetstoffen voor een volwassen persoon per dag). Ze zijn dus nog steeds een geschikte vervanger voor suiker. Het Diabetes Fonds ziet zoetstoffen alleen niet als de oplossing, het beste is om te wennen aan een minder zoete smaak. Zo kun je het beste eten en drinken volgens de Schijf van Vijf. Koffie, water of thee valt wat betreft drinken in de Schijf van Vijf.