Slim sporten met diabetes type 1

Bas van de Goor won als volleyballer goud op de Olympische Spelen. Hij is de ultieme ervaringsdeskundige, want hij combineerde topsport met diabetes type 1. Toen hij stopte met beroepssport begon hij een organisatie voor sporten met diabetes, de Bas van de Goor Foundation. We vroegen hem naar zijn ervaringen, tips en uitleg.

Wat doet sport voor jou?

'Ik sport nu nog 2 tot 3 keer per week, vooral hardlopen. Heerlijk om even de stress en vermoeidheid van me af te lopen en nieuwe energie te krijgen. Een gunstig bijeffect is dat ik daardoor betere suikers krijg. Ik merk een enorm verschil bijvoorbeeld als ik een paar weken stilzit door een blessure, dan heb ik veel meer insuline nodig. Dat klopt ook, want sport en beweging maken het lichaam gevoeliger voor insuline.'

Zijn alle sporten even geschikt bij diabetes type 1?

'Ik denk dat je gewoon moet doen wat je leuk vindt. Doorgaans kun je suikers wat makkelijker reguleren bij sport met een gelijkmatige beweging, zoals fietsen en hardlopen. Dat is moeilijker bij sporten met grotere explosieve inspanning en stress, zoals een vechtsport waarbij je ook nog eens klappen krijgt. Daar wil je bloedsuiker dan wel van op en neer schieten. Maar natuurlijk valt ook daar wel een mouw aan te passen. Als je om de dag een uurtje goed beweegt dan is dat genoeg om insuline optimaal te laten werken.'

Zijn er kant-en-klare adviezen voor sporten met diabetes?

'Er is geen boekje dat zegt: als je dit doet, dan gebeurt er dat en dat. Te veel dingen hebben invloed op je bloedsuiker. Wat heb je net gegeten? Hoe stressvol ervaar je de beweging, de wedstrijd of de training? En natuurlijk: wat vraag je van jezelf? De een hobbelt 10 kilometer in een rustig tempo en de ander wil echt een tijd neerzetten. Beweging doet van alles in je lichaam en met diabetes is het echt de kunst om een evenwicht te vinden.'

Maakt het uit of je spuit of een pomp gebruikt?

'Tijdens mijn sportcarrière spoot ik insuline dus dat kan prima. Maar ik merk nu dat het met een pomp makkelijker is, want je hebt meer flexibiliteit. Als iemand zonder diabetes een stukje gaat rennen, draait het lichaam de insulinekraan even dicht. Dat kun je met een pomp min of meer nadoen. Maar stel je spuit ’s avonds langwerkende insuline en de volgende ochtend laat je de auto staan en fiets je drie kwartier naar je werk. Dan moet je echt eerst wat extra eten wil je niet met een hypo aankomen.'

Wat doe jij aan je diabetes als je gaat hardlopen?

'Anderhalf uur voor het hardlopen zet ik mijn pomp lager, op zo’n 20 procent. Vlak voor het rennen doe ik hem af. Onderweg heb ik m’n telefoon en suikertabletten mee. Als ik een uur later terugkom, zit ik vaak op 4 of 5 mmol/l. Vervolgens geef ik toch 2 of 3 eenheden insuline en eet ik een stuk fruit. Die extra insuline bij een bloedglucose van 4 is eigenlijk heel raar. Maar als ik het niet doe, mijn pomp weer aansluit en gewoon op 100 procent terugzet, dan kom ik in de uren na de inspanning echt insuline te kort en schiet mijn suiker door naar 12. Dat wil ik voorkomen.'

Wat is een ideale waarde voor en tijdens het sporten?

'Zo rond de 7 mmol/l schijnt de ideale suiker te zijn om mee te starten. En dan is het de kunst om hem zo te houden. Als je daar moeite mee hebt en bang bent voor een hypo, kan ik me voorstellen dat je liever wat hoger gaat zitten. Je presteert overigens bij 10 of 12 niet beter dan bij 7, omdat je dan meer energie zou hebben. Integendeel. Bij te hoge bloedsuikers merk ik dat het gewoon moeilijk gaat, dat ik langzamer vooruit kom. Ik heb dan een droge mond en voel me beroerd. Een hypo voel ik tijdens sporten wat later aan dan normaal. Als ik echt heel laag zit dan merk ik dat aan een extra hoge hartslag.'

Is het erg om vooraf te hoog te zitten?

'Waarmee je vooral moet oppassen, is hoog zitten bij te weinig insuline in je lichaam. Zit je hoog onder invloed van stress, of doordat je net 4 pannenkoeken hebt gegeten? Dan sport je gewoon je bloedsuiker naar beneden. De insuline doet dan zijn werk door suiker de kans te geven in de spiercellen te gaan en daar verbrand te worden. Bij deze soort verbranding hoopt zich geen afval op in het lichaam, dus daar heb je geen last van. Maar zit je iets te hoog zonder insuline, dan is het echt zaak dat je eerst genoeg insuline in je lichaam krijgt.'

Wat gebeurt er dan bij te weinig insuline?

'Als je te weinig insuline in je lichaam hebt, dan kan het lichaam geen koolhydraten verbranden. Doordat je bloedsuiker niet in de cellen kan komen, worden je suikers alleen maar hoger. De spieren gaan dan over op een vetzuurstofwisseling, met als gevolg verzuring. Want bij het verbranden van vetzuren komen er zure afvalstoffen vrij, zoals je die ook kunt krijgen bij een ernstige ontregeling (keto-acidose). Je hebt dan van twee dingen last: steeds hogere glucosewaarden én verzuring. Daarbij is er ook nog een hogere kans op het verzuren door het ophopen van melkzuur als afvalstof. Die narigheden gecombineerd maken presteren, laat staan een topprestatie leveren, onmogelijk.'

Tips voor na het sporten?

'Check je bloedsuiker, ook in de uren erna. Je blijft nog steeds gevoelig voor insuline, en tegelijkertijd zal het lichaam weer de gebruikte voorraden willen aanvullen. Het lichaam zal zijn best doen om het glycogeen in de lever en in de spieren, dat tijdens de inspanning is omgezet in glucose voor gebruik, weer op zijn oude concentraties te krijgen. Daardoor kan je bloedsuikerspiegel ook na het sporten nog een tijdje blijven dalen. Bij kinderen is dat extra opletten, omdat ze vaak rond het avondeten nog flink bewegen en vrij snel daarna gaan slapen. Maar ook voor volwassenen geldt: houd er rekening mee dat je ook nog ‘s nachts een hypo kunt krijgen, bijvoorbeeld als je ’s avonds nog een potje hebt gevoetbald.

Qua eten na het sporten geldt hetzelfde als voor mensen zonder diabetes. Na een halfuurtje wandelen hoef je niet stevig te eten. Na anderhalf uur zware hardlooptraining is het wel handig om de benodigde energie weer aan te vullen.'

Jouw belangrijkste tip over sport en diabetes?

'Vooral dit: laat diabetes niet leidend zijn voor wat je wil gaan doen. Ook al heb je diabetes, kijk eerst naar sport door de bril van iemand zonder diabetes, en pas dat plan vervolgens diabetes-technisch aan.'

De Bas van de Goor Foundation organiseert sportieve activiteiten en bijeenkomsten voor mensen met diabetes.