Hoe zit het met kanker en diabetes?

Kanker en diabetes horen bij de meest voorkomende chronische aandoeningen. Ook samen komen ze steeds vaker voor: 1 op de 5 ouderen met kanker heeft ook diabetes. Waarschijnlijk speelt vergrijzing een rol. (Chronische) aandoeningen komen meer voor bij ouderen en dus zijn combinaties ook steeds vaker aan de orde. Maar ook bij jongere mensen is er een verband tussen kanker en diabetes.

Meer kans op sommige kankers

Als je het één hebt, heb je dan ook meer kans op het ander? Mensen met diabetes type 2 lopen 20 tot 25% meer risico op kanker. Vooral kanker aan de lever, alvleesklier, dikke darm, nieren, blaas, borst en de baarmoederwand komen meer voor. Prostaatkanker komt juist minder voor.

Ook bij diabetes type 1

Niet alleen mensen met diabetes type 2 hebben een verhoogde kans op kanker. Ook jonge mensen met diabetes type 1 hebben een grotere kans op vrijwel dezelfde soorten kanker als bij diabetes type 2 en ook op slokdarmkanker en schildklierkanker. Dit blijkt uit een recent onderzoek onder 9.000 mensen met kanker uit 5 landen. Diabetes type 1 geeft minder kans op prostaatkanker en borstkanker.

Vlak na de diagnose

Het maakt voor het kankerrisico uit hoe lang je al diabetes type 1 hebt. Juist vlak na de diagnose is de kans groter dat er een vorm van kanker ontdekt wordt. Wie net diabetes heeft, krijgt uitgebreide lichamelijke onderzoeken. Dan komen andere aandoeningen sneller aan het licht. Daarna neemt de kans op de diagnose kanker weer af, blijkt uit het grote onderzoek in 5 landen.

Andersom: diabetes na kanker

Heb je ook meer kans op diabetes als je kanker hebt? Dat lijkt voor de ziekte van Hodgkin op te gaan. Jongeren en volwassenen die met succes behandeld zijn voor deze vorm van kanker, lopen daarna ruim twee keer zo veel risico op diabetes type 2. Dit bleek twee jaar geleden uit een Nederlandse studie. De reden zou zijn dat bij de bestraling de alvleesklier ook werd aangetast. Gelukkig komt dit steeds minder voor.

Insuline niet de boosdoener

De hogere kans op kanker bij diabetes zou volgens sommige wetenschappers komen door gebruik van insuline. Maar dan zou het risico voor mensen die insuline spuiten steeds verder oplopen naarmate ze langer diabetes hebben. Dat is niet zo, blijkt uit dezelfde 5-landen studie onder mensen met diabetes type 1. Een eerder onderzoek onder 12.000 mensen met diabetes type 2 toonde ook al aan dat vrees voor kanker bij insulinegebruik niet nodig is. Hoge bloedsuikers zijn eerder een mogelijke boosdoener, maar zeker is dit nog niet.

Andere medicijnen

Nog meer reden tot opluchting komt van onderzoek naar GLP-1 en DDP-4 medicijnen en metformine. Deze middelen worden vaak voorgeschreven bij diabetes type 2. GLP-1 een DDP-4 medicijnen zouden meer kans geven op ontstekingen of kanker aan de alvleesklier. Na alle beschikbare onderzoeken bekeken te hebben, oordeelde het Europese Geneesmiddelen Agentschap dat de zorgen niet terecht waren.

Metformine mogelijk zelfs gunstig

Het diabetesmedicijn metformine heeft misschien zelfs gunstige effecten. Mannen met prostaatkanker hebben na zes maanden een kwart meer kans om te overleven. Ook bij vrouwen en bij andere vormen van kanker zou metformine gunstig zijn. Maar bij dikkedarmkanker heeft metformine geen effect. Cholesterolverlagers lijken wel goed te zijn voor de overlevingskans bij dikkedarmkanker.

Kwaliteit van leven

Mensen met kanker én diabetes ervaren een lagere kwaliteit van leven dan mensen met kanker óf diabetes. Hartziekten, rugpijn en depressies hebben de grootste negatieve invloed. Bij dikkedarmkanker zou de invloed van diabetes zelfs groter zijn dan die van het kankerstadium en de behandeling.

Belang van zelfmanagement

Leefstijlfactoren, zoals weinig beweging, roken, alcohol en overgewicht blijken een deel van lagere kwaliteit van leven te verklaren, maar niet alles. Gezond leven is daarom belangrijk bij diabetes en ook bij kanker. Volgens een onderzoeker die hier onlangs op promoveerde, speelt ook mee dat mensen met kanker en diabetes zich het meest zorgen maken over de ziekte kanker. Dan besteden ze soms minder aandacht aan hun diabetes en krijgen daardoor meer klachten. Zelfmanagement en begeleiding van zorgverleners is in deze situatie extra belangrijk.