Nederland stap verder richting nieuwe cellen die insuline maken

In het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) werken onderzoekers die alles weten over stamcellen. Bijvoorbeeld dr. Françoise Carlotti, prof. dr. Eelco de Koning en dr. Bahareh Rajaei. Zij zijn internationaal bekend met hun onderzoek naar nieuwe bètacellen vanuit stamcellen. Bètacellen zijn de cellen die insuline maken.  

Mensen met diabetes type 1 kunnen nieuwe bètacellen goed gebruiken. Met steun van het Diabetes Fonds werkt het team van De Koning en Carlotti al jaren hard om dit te bereiken. Ze doen dit binnen een grote samenwerking tussen onderzoekers en bedrijven, RegMed XB. Ook andere organisaties investeren in RegMed XB, zoals stichting DON.

Strenge regels voor nieuwe bètacellen

De onderzoekers kunnen intussen zelf bètacellen maken. Maar er is nog meer nodig voordat ze die cellen aan mensen kunnen geven. Hier zijn strenge regels voor. De cellen moeten bijvoorbeeld veilig zijn voor het lichaam, en goed blijven werken.  

Er mogen ook geen andere cellen zitten tussen de nieuwe bètacellen. Die zitten er al gauw wel bij. Er zijn namelijk heel veel bètacellen nodig voor een behandeling. Een miljard cellen. De onderzoekers kunnen daarbij niet vermijden dat sommige stamcellen veranderen in andere cellen dan bètacellen. Ze zitten wel eerst allemaal bij elkaar.  

Cellen in een centrifuge

De bètacellen moeten dus nog worden gescheiden van de andere cellen die ook zijn ontstaan. Carlotti en haar team hebben hier iets handigs voor bedacht. Ze gebruiken een speciale techniek met een centrifuge voor het mengsel van verschillende cellen. De centrifuge en de techniek zelf zijn niet nieuw. Maar deze zijn nu wel voor het eerst zo gebruikt binnen stamcelonderzoek. Dit is ook belangrijk voor stamcelonderzoek rondom andere ziekten.

Hoe het werkt, even heel kort: bètacellen hebben een ander gewicht dan de cellen die weg moeten. Ze gaan in een speciale vloeistof, en dan in een centrifuge. Een centrifuge draait heel snel rond. Door die kracht komen de verschillende soorten cellen ieder op een eigen plek terecht. Ze zijn dan van elkaar te scheiden. De nieuwe bètacellen zijn hierna officieel geschikt voor een eerste test bij mensen. Dit wordt de volgende stap zodra de verpakking voor de cellen ook klaar is.

Bekijk het nieuwste onderzoek naar deze verpakking

Bètacellen kweken in flessen

In Leiden gebruiken de wetenschappers nog meer moderne technieken voor stamcelonderzoek. Eerder werkten ze bijvoorbeeld met platte schaaltjes om de nieuwe bètacellen te kweken. Dat duurde lang, want de cellen hadden weinig ruimte om te groeien. Voordat je er dan een miljard van hebt… Daarom kweekt het team intussen cellen in speciale flessen met een soort roerblad. Hier drijven de nieuwe bètacellen in, en blijven ze in beweging. De onderzoekers noemen dit een 3D-manier om de cellen beter en sneller te kunnen kweken. 

Belangrijk voor de toekomst

Dr. Rens Vandeberg, adjunct-directeur van het Diabetes Fonds en hoofd Kennis & Innovatie: ‘Dit is een belangrijke stap richting een behandeling met nieuwe bètacellen voor mensen met diabetes type 1. Het Diabetes Fonds investeert vanaf het begin in RegMed XB. En dit doen we nog steeds, want we zijn er nog niet. Een behandeling ontwikkelen kost veel tijd en geld. Maar dit nieuwe succes laat weer zien dat we op de goede weg zijn. Ik ben trots op de onderzoekers en hun prestatie. Samen zorgen we voor meer vrijheid voor mensen met diabetes type 1.’

Waarom heb je nieuwe cellen nodig bij diabetes type 1?

Bij diabetes type 1 maakt je lichaam geen insuline meer. Je hebt namelijk bijna geen bètacellen over. Dit komt doordat je afweersysteem de bètacellen aanvalt bij diabetes type 1. Het zou handig zijn als je nieuwe bètacellen kon krijgen, zodat je lichaam weer zelf je bloedglucose regelt. Maar dit is best ingewikkeld. Tot nu toe bestaat er wel eilandjestransplantatie. Je krijgt hierbij donorbètacellen. Maar er zijn te weinig donororganen. En eilandjestransplantatie heeft ook risico’s voor je gezondheid.  

Bètacellen beter kunnen transplanteren

Het Diabetes Fonds wil ervoor zorgen dat onderzoekers kunnen blijven werken aan oplossingen. Bijvoorbeeld om de nieuwe cellen steeds beter te kunnen maken én te transplanteren. Een nog betere oplossing is om de afweerreactie helemaal te voorkomen. Dan blijven nieuwe bètacellen beter werken. Maar het zal nog een tijd duren voordat dit kan. Het Diabetes Fonds zorgt wel dat wetenschappers kunnen werken aan onderzoek om de afweer bij te sturen. 

Bron: Nieuwsbericht van het LUMC