'Gedragsverandering is een stug proces'

Waarom ben je gedragsdeskundige geworden?

'Het heeft mij altijd geboeid waarom mensen de dingen doen, die ze doen. Na mijn studie kreeg ik last van mijn gezondheid en toen werd het tijd om zelf iets aan mijn eigen gedrag te veranderen. Ik realiseerde mij namelijk na een tijdje dat mijn gezondheidsklachten veel met mijn gedrag te maken hadden. Er klopte iets niet, maar wat het precies was, wist ik niet. Ik heb toen een jaar thuisgezeten en intensief onderzoek gedaan. Dat was mijn eerste kennismaking met gedrag en gedragsverandering. Toen realiseerde ik mij dat een belangrijk gedeelte van gedragsverandering zit bij bewustwording. Zien en beseffen wat je wel en niet doet en waarom sommige dingen wel of niet veranderen. Kortom, dat ik gedragsdeskundige ben geworden, is geboren uit de wens om mijn eigen gedrag te doorzien en te veranderen.'

Hoe lastig is het om gezond gedrag aan te leren?

'Gedragsverandering is een heel stug proces. Het is voor niemand makkelijk nieuw gedrag aan te leren. Iedereen kan veranderen, maar voor de een is het moeilijker dan de ander. Er zijn modellen, er zijn stappenplannen voor en veel daarvan zijn hartstikke goed. Het is fijn om zo'n stramien te hebben, om je gedrag te veranderen, maar het blijft wel heel persoonlijk. Je moet in eerste instantie zelf willen veranderen en in staat zijn om te kunnen veranderen. Het is niet alleen wilskracht. Je moet het ook kunnen in de zin van vaardigheden en mogelijkheden. Daarbij heeft iedereen een andere startpositie. Iemand die 100 kilo weegt, heeft wat meer uitdagingen en letterlijk meer ballast dan iemand die op een normaal gewicht is en gezond wil leven.'

Hoe kun je gedrag veranderen?

'Het SMART (Specifiek Meetbaar Acceptabel Realistisch Tijdsgebonden) maken van je doelen is een goed hulpmiddel. Het gaat erom: wat is er voor jouw haalbaar en wanneer? Soms zijn de stapjes voor sommige mensen heel klein, maar het belangrijkste is dat je voortgang boekt. Je hebt overigens twee soorten gedrag: bewust en onbewust gedrag. Bij bewust gedrag denk je na voordat je iets gaat doen. Je neemt een beslissing en daar ga je je naar gedragen. Bij onbewust gedrag moet je denken aan impuls-, gewoonte- en emotioneel gedrag. Dan heb je al iets gedaan voordat je het door hebt. Bijvoorbeeld een frikandel uit de muur halen en gelijk opeten, terwijl je er daarna spijt van hebt.'

Hoe kun je ongezonde verleidingen weerstaan?

‘Je moet doorkrijgen op welke momenten en in welke omstandigheden je wordt verleid. Als je dat weet, kun je alternatieven bedenken om die verleidingen te weerstaan. Door dat vervolgens te trainen kun je stapje voor stapje je gedrag veranderen. Als je doorhebt dat je moeite hebt om nee te zeggen en er staan lekkernijen voor je neus, dan is dat een uitdaging. Dus leer nee te zeggen zonder je te schamen en je daar negatief over te voelen. Een alternatief om lekkernijen te weerstaan is om het niet op dat moment aan te laten komen. Bij een verjaardag kun je verwachten dat er taart is. Bel de gastheer dan op om te vragen geen taart aan te bieden. Dit is lastig omdat je door een bepaalde schaamte heen moet, maar het werkt wel. Of je gaat later op de dag naar de verjaardag, waardoor de taart al grotendeels vergeven is. Het bespreekbaar maken is heel belangrijk. Leg het voor je gezinsleden neer als een voldongen feit. Als ik dit eet, heb ik kans om ziek(er) te worden en moet ik medicijnen slikken. Uitleggen waarom je hulp wil, creëert begrip in je omgeving. Kortom, laat de verleiding niet regeren en wees de verleiding voor.’

Wat kun je beter niet doen?

‘Ja zeggen, omdat je geen nee wilt zeggen. Dat is ongeveer de slechtste reden om ja te zeggen, want je krijgt er spijt van. Je moet ja zeggen, als je zin hebt in taart en geniet er dan ook van. Maar ja zeggen, omdat je niet onaardig wilt zijn of uit schaamte is onverstandig. Je bent dan extra drempels voor jezelf aan het opwerpen, drempels die je juist wilt wegnemen. Overigens ben je niet meteen verloren als je ja zegt, terwijl je eigenlijk nee had willen zeggen. Je moet ook weer niet te streng voor jezelf zijn.'

Genieten kan dus nog steeds?

‘Genieten kan zeker. Je kunt jezelf niet altijd alles ontzeggen. Dat is een onhaalbaar doel. Het gaat om balans en maat houden. Geniet bijvoorbeeld van een bonbon maar vraag je partner om één heerlijke voor jou te kopen en de rest weg te leggen.’