Zuurstof­tekort in de nieren van mensen met diabetes

Dr. Daniël van Raalte (internist-endocrinoloog aan het Amsterdam UMC) wil iets doen tegen nierschade bij mensen met diabetes en overgewicht. Daarvoor onderzoekt hij of zuurstoftekort in de nieren een rol speelt bij de ontwikkeling van niercomplicaties, en hij gaat dieper in op het verband tussen buikvet en nierschade. Van Raalte ontvangt voor zijn onderzoek subsidies van het Diabetes Fonds en de Nierstichting.

Hoe zat het ook alweer met de combinatie van diabetes en nierschade?

Diabetes is een belangrijke oorzaak voor het ontstaan van nierschade. Een teveel aan glucose in het bloed veroorzaakt schade aan de nierfilters en komt veel voor. Zo’n 30 tot 40 procent van de mensen met diabetes heeft nierschade. Van Raalte: 'Chronische nierschade is een ernstige complicatie voor mensen met diabetes. Het leidt tot dialyse en verkort het leven van mensen met diabetes zeer.'

Van Raalte gaat kijken of zuurstoftekort in de nieren een rol speelt bij vroege diabetische nierziekte bij mannen en vrouwen met diabetes en overgewicht. Ook onderzoekt hij of vermindering van overgewicht door een maagverkleiningsoperatie de schade aan de nieren verkleint. Van Raalte: 'Ik hoop dat we met dit onderzoek mensen in de vroegste fase van nierschade kunnen identificeren en dat we een eerste stap kunnen zetten om verergering van de nierschade tegen te gaan.'

Wat is de relatie tussen buikvet, zuurstoftekort in de nieren en diabetes?

Het is bekend dat mensen met obesitas een verhoogde kans hebben op het ontwikkelen van chronische nierschade. Dit lijkt dit te worden veroorzaakt door overtollig buikvet. Het buikvet kan namelijk ongunstige signalen (hormonen) uitscheiden die zorgen voor een daling van de nierfunctie. Zo kunnen hormonen ervoor zorgen dat de nieren te hard gaan werken, iets wat we ‘hyperfiltratie’ noemen. Hyperfiltratie kost de nieren veel energie en daarom hebben de nieren onder die omstandigheden veel zuurstof nodig. Uiteindelijk ontstaat een negatieve spiraal, die kan leiden tot chronische nierschade.

Van Raalte wil ook onderzoeken of de aanwezigheid van bepaalde eiwitten in het buikvet samenhangt met zuurstoftekort in de nieren. Daarnaast gaat hij op zoek naar stoffen in het bloed die voorspellen of er zuurstoftekort zal ontstaan in de nieren. Hij test vervolgens in het laboratorium of deze stoffen goede kandidaten zijn voor toekomstige nieuwe therapieën.

Waarom onderzoekt Van Raalte verschillen tussen mannen en vrouwen?

Er is weinig onderzoek gedaan naar verschillen tussen ontwikkeling en behandeling van nierschade tussen de seksen. Maar opvallend is wel dat het risico op ernstige niercomplicaties kleiner is bij vrouwen dan bij mannen. Van Raalte wil met zijn onderzoek bijdragen aan een betere behandeling van diabetische nierziekte, maar dan afgestemd op verschillen tussen mannen en vrouwen.

Hij gaat daarom 25 mannen en 25 vrouwen bestuderen die een maagverkleining ondergaan. Vóór de operatie meet hij het zuurstofgehalte in de nieren en onderzoekt hij specifieke eigenschappen van het buikvet. Op die manier kan hij een profiel maken waarin de relatie tussen buikvet, zuurstofgehalte in de nieren, de nierfunctie en de stofwisseling duidelijk wordt. Een jaar na de maagverkleiningsoperatie wordt de MRI-scan herhaald om te kijken of het zuurstofgehalte verbetert.

Samenwerking Nierstichting en Diabetes Fonds

Het onderzoek bevindt zich op het snijvlak van diabetes en nefrologie. Daarom hebben het Diabetes Fonds en de Nierstichting besloten de studie gezamenlijk te financieren. Voor beide patiëntgroepen kan het immers grote impact hebben. Het onderzoek van Daniël van Raalte gaat 4 jaar lopen en hij ontvangt een bijdrage van 325.000 euro van het Diabetes Fonds en 100.000 euro van de Nierstichting om het uit te voeren.